Phân Tích Tác Động của Các Quy Định Transfer Pricing Đối Với Doanh Nghiệp SMEs: Cơ Hội và Thách Thức Trong Bối Cảnh Pháp Lý Mới

Trong bối cảnh hội nhập kinh tế toàn cầu, các quy định về transfer pricing (định giá chuyển giao) ngày càng được cập nhật và hoàn thiện nhằm đảm bảo tính minh bạch, công bằng trong việc phân bổ lợi nhuận giữa các doanh nghiệp liên kết. Điều này không chỉ có tác động trực tiếp đến các tập đoàn đa quốc gia mà còn ảnh hưởng sâu sắc đến doanh nghiệp nhỏ và vừa (SMEs) – những doanh nghiệp vốn thường gặp khó khăn về nguồn lực, hệ thống quản lý và nguồn vốn vay.

Bài viết dưới đây sẽ phân tích chi tiết tác động của các quy định transfer pricing đối với doanh nghiệp SMEs tại Việt Nam, từ đó cung cấp các giải pháp thiết thực giúp SMEs tận dụng cơ hội và đối phó hiệu quả với những thách thức pháp lý.

Tổng Quan Về Quy Định Transfer Pricing tại Việt Nam

Khái Niệm về Transfer Pricing

Transfer pricing hay định giá chuyển giao đề cập đến việc xác định giá trị cho các giao dịch giữa các doanh nghiệp liên kết. Các giao dịch này có thể bao gồm mua bán hàng hóa, cung cấp dịch vụ, chuyển giao công nghệ, cho vay, bảo lãnh và các giao dịch tài chính khác. Mục tiêu chính là đảm bảo rằng lợi nhuận được phân bổ đúng mức giữa các bên, tránh việc chuyển lợi nhuận nhằm giảm thuế.

Các quy định về transfer pricing tại Việt Nam được xây dựng dựa trên các chuẩn mực quốc tế như hướng dẫn của OECD, nhưng vẫn có những điểm đặc thù phù hợp với bối cảnh kinh tế - pháp lý trong nước. Đặc biệt, các văn bản pháp lý như Nghị định 132/2020/NĐ-CP và các nghị định sửa đổi, bổ sung gần đây (như Nghị định 20/2025/NĐ-CP) đã góp phần làm rõ các tiêu chí xác định giao dịch liên kết và cách xử lý các chi phí lãi vay không được trừ.

Những Thay Đổi Mới Trong Quy Định Transfer Pricing

Các quy định mới tập trung vào:

• Làm rõ khái niệm và tiêu chí xác định các bên có quan hệ liên kết: Sửa đổi điểm d, điểm k và bổ sung điểm m nhằm xác định chính xác các giao dịch liên kết, đặc biệt là các giao dịch tài chính như cho vay, bảo lãnh giữa doanh nghiệp và tổ chức tín dụng.

• Bổ sung trách nhiệm của Ngân hàng Nhà nước: Phối hợp cung cấp thông tin và số liệu giúp cơ quan thuế kiểm soát giao dịch liên kết một cách hiệu quả hơn.

• Thay thế mẫu Phụ lục I: Mẫu báo cáo mới giúp doanh nghiệp khai báo thông tin giao dịch liên kết một cách đầy đủ, chính xác, giảm thiểu rủi ro khi thanh tra thuế.

• Quy định chuyển tiếp đối với chi phí lãi vay: Điều chỉnh cách xử lý chi phí lãi vay không được trừ từ các kỳ tính thuế trước, giúp doanh nghiệp tối ưu hóa chi phí tài chính.

Tác Động của Các Quy Định Transfer Pricing Đối Với Doanh Nghiệp SMEs

Doanh nghiệp SMEs vốn luôn đối mặt với nhiều thách thức về nguồn lực, hệ thống quản lý và tiếp cận vốn. Các quy định transfer pricing, mặc dù nhằm đảm bảo tính minh bạch trong giao dịch liên kết, nhưng cũng có những tác động đa chiều đối với các doanh nghiệp nhỏ.

Tác Động Tích Cực

Nâng Cao Tính Minh Bạch và Đảm Bảo Công Bằng Thuế

Việc doanh nghiệp SMEs phải lập hồ sơ giao dịch liên kết theo đúng quy định giúp tạo ra hệ thống kế toán rõ ràng, minh bạch. Điều này:

• Tăng cường niềm tin từ cơ quan thuế: Hồ sơ đầy đủ, chính xác giúp doanh nghiệp chứng minh rằng giao dịch của họ được thực hiện theo nguyên tắc giao dịch độc lập, tránh bị ấn định giá điều chỉnh gây ảnh hưởng đến nghĩa vụ thuế.

• Xây dựng uy tín đối với nhà đầu tư: Một hệ thống tài chính minh bạch sẽ tạo niềm tin vững chắc cho các nhà đầu tư và đối tác, mở ra cơ hội hợp tác kinh doanh, từ đó giúp doanh nghiệp có thêm nguồn vốn và hỗ trợ phát triển.

Tối Ưu Hóa Chi Phí Tài Chính và Khả Năng Tiếp Cận Vốn

Các quy định mới cho phép doanh nghiệp không bị hạn chế khấu trừ chi phí lãi vay do bị áp dụng mức khống chế như trước đây:

• Giảm áp lực chi phí: Loại bỏ ràng buộc giao dịch vay vốn từ ngân hàng thương mại khi không có mối quan hệ về kiểm soát hay điều hành giúp doanh nghiệp được khấu trừ toàn bộ chi phí lãi vay. Điều này cải thiện dòng tiền, giảm gánh nặng tài chính và tạo điều kiện thuận lợi cho hoạt động đầu tư.

• Tăng khả năng tiếp cận vốn vay: Khi doanh nghiệp không bị ép buộc phải thực hiện các báo cáo phức tạp về giao dịch liên kết, họ sẽ có thêm thời gian và nguồn lực để tập trung vào các hoạt động kinh doanh cốt lõi, từ đó nâng cao khả năng tiếp cận vốn vay với lãi suất ưu đãi từ các tổ chức tín dụng.

Tạo Động Lực Cho Đầu Tư và Phát Triển Doanh Nghiệp

Một hệ thống quản lý thuế minh bạch, công bằng sẽ là động lực để doanh nghiệp đầu tư vào:

• Đổi mới công nghệ: Khi chi phí tài chính được tối ưu, SMEs có thể đầu tư vào công nghệ, nâng cấp hệ thống CNTT và tự động hóa quy trình làm việc, giúp nâng cao hiệu quả sản xuất kinh doanh.

• Mở rộng quy mô sản xuất: Dòng tiền được cải thiện giúp doanh nghiệp dễ dàng tiếp cận nguồn vốn để mở rộng quy mô sản xuất, tăng cường năng lực cạnh tranh trên thị trường trong nước và quốc tế.

Tác Động Tiêu Cực và Thách Thức

Chi Phí Đầu Tư Ban Đầu và Đào Tạo Nhân Sự

Việc tuân thủ các quy định mới về transfer pricing đòi hỏi doanh nghiệp SMEs phải:

• Đầu tư vào hệ thống CNTT và phần mềm quản lý: Các doanh nghiệp cần nâng cấp hệ thống lưu trữ, báo cáo để đáp ứng yêu cầu của mẫu Phụ lục I mới. Đây là một khoản chi phí đầu tư ban đầu không nhỏ đối với các doanh nghiệp có nguồn lực hạn chế.

• Đào tạo nhân sự: Bộ phận kế toán, tài chính và pháp lý cần được đào tạo chuyên sâu để hiểu và áp dụng đúng các quy định mới, đảm bảo hồ sơ giao dịch liên kết được lập một cách chính xác và đầy đủ.

Rủi Ro Khi Không Tuân Thủ Quy Định

• Khó khăn trong việc lập hồ sơ giao dịch liên kết: Nếu doanh nghiệp không thể hoàn thiện hồ sơ đúng theo yêu cầu, họ sẽ đối mặt với nguy cơ bị cơ quan thuế ấn định giá điều chỉnh, dẫn đến việc tăng nghĩa vụ thuế và có thể bị phạt.

• Rủi ro pháp lý và tranh chấp thuế: Các sai sót trong quá trình kê khai và lưu trữ thông tin có thể dẫn đến tranh chấp với cơ quan thuế, ảnh hưởng tiêu cực đến uy tín và hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp.

Thách Thức Về Quản Lý Nội Bộ và Tích Hợp Công Nghệ

• Đồng bộ hóa dữ liệu và báo cáo: Các doanh nghiệp SMEs thường chưa có hệ thống quản lý tích hợp, dẫn đến khó khăn trong việc thu thập và xử lý dữ liệu giao dịch liên kết một cách hiệu quả.

• Chuyển đổi số: Áp dụng các giải pháp công nghệ mới để quản lý dữ liệu và báo cáo đòi hỏi doanh nghiệp phải có sự đầu tư, thay đổi quy trình làm việc và đào tạo nhân sự – điều này đôi khi gặp trở ngại về chi phí và thời gian.

Nhận Định của Chuyên Gia: Cơ Hội và Thách Thức Cho Doanh Nghiệp SMEs

Theo nhận định của các chuyên gia hàng đầu trong lĩnh vực thuế và quản trị doanh nghiệp, các quy định transfer pricing mới không chỉ đặt ra thách thức mà còn mở ra nhiều cơ hội cho doanh nghiệp SMEs. “Các quy định này, mặc dù ban đầu có thể gây khó khăn do yêu cầu về hồ sơ và công nghệ, nhưng về lâu dài sẽ giúp các doanh nghiệp tăng cường tính minh bạch, tối ưu hóa chi phí tài chính và nâng cao năng lực cạnh tranh,” ông Nguyễn Thành Lâm, Phó Tổng Giám đốc RSM Việt Nam, Giám đốc RSM Hà Nội chia sẻ.

 Ông Lâm nhấn mạnh rằng, “Với hệ thống pháp lý được cập nhật và minh bạch hơn, doanh nghiệp SMEs sẽ có thêm cơ hội tiếp cận vốn vay với lãi suất ưu đãi, từ đó hỗ trợ đẩy mạnh đầu tư và mở rộng sản xuất kinh doanh. Tuy nhiên, để tận dụng tối đa lợi ích này, doanh nghiệp cần đầu tư vào công nghệ và đào tạo nhân sự để đảm bảo rằng mọi hồ sơ, báo cáo được lập đầy đủ và chính xác.”

 Những nhận định này cho thấy rằng, dù có rủi ro nhất định, nếu được chuẩn bị kỹ lưỡng và chủ động trong việc áp dụng, các doanh nghiệp SMEs hoàn toàn có thể biến thách thức thành cơ hội để phát triển bền vững.

Chiến Lược Ứng Phó và Giải Pháp Cho Doanh Nghiệp SMEs

Để giảm thiểu tác động tiêu cực và tận dụng các lợi ích từ quy định transfer pricing, các doanh nghiệp SMEs cần thực hiện một số chiến lược ứng phó sau:

Rà Soát và Cập Nhật Hồ Sơ Giao Dịch Liên Kết

• Kiểm tra nội bộ định kỳ: Thiết lập cơ chế rà soát định kỳ các giao dịch liên kết để đảm bảo hồ sơ, chứng từ luôn được cập nhật và đáp ứng đầy đủ yêu cầu của pháp luật. Việc này giúp phát hiện sớm các sai sót và kịp thời điều chỉnh.

• Sử dụng mẫu báo cáo chuẩn: Áp dụng mẫu Phụ lục I mới theo Nghị định 20/2025/NĐ-CP để lập báo cáo giao dịch liên kết. Điều này không chỉ giúp doanh nghiệp tuân thủ đúng quy định mà còn giảm thiểu rủi ro khi bị cơ quan thuế thanh tra.

Đào Tạo và Nâng Cao Năng Lực Nhân Sự

• Đào tạo chuyên môn: Tổ chức các khóa đào tạo nội bộ cho bộ phận kế toán, tài chính và pháp lý về các quy định mới của transfer pricing. Việc đào tạo giúp nhân sự nắm bắt kiến thức chính xác và áp dụng đúng trong thực tế.

• Hợp tác với chuyên gia tư vấn: Doanh nghiệp SMEs nên tìm kiếm sự hỗ trợ từ các chuyên gia tư vấn thuế và kiểm toán để có cái nhìn tổng quan và nhận được hướng dẫn cụ thể trong việc lập hồ sơ giao dịch liên kết.

Áp Dụng Công Nghệ và Nâng Cấp Hệ Thống Quản Lý

• Đầu tư vào hệ thống CNTT: Triển khai các phần mềm quản lý tài chính và hệ thống lưu trữ điện tử để tự động hóa quy trình báo cáo, giảm thiểu sai sót và tăng cường khả năng kiểm soát nội bộ. Đây là một đầu tư cần thiết để đáp ứng yêu cầu của quy định mới.

• Tích hợp dữ liệu: Xây dựng hệ thống tích hợp dữ liệu từ các bộ phận khác nhau (kế toán, tài chính, nhân sự) nhằm tạo ra một cơ sở dữ liệu thống nhất, hỗ trợ việc phân tích và lập báo cáo giao dịch liên kết một cách hiệu quả.

Tư Vấn và Hỗ Trợ Pháp Lý

• Sử dụng dịch vụ tư vấn chuyên nghiệp: Các doanh nghiệp SMEs có thể hợp tác với các công ty tư vấn, kiểm toán, và luật sư chuyên về thuế để nhận được sự hỗ trợ trong việc điều chỉnh hệ thống giao dịch liên kết và đảm bảo tuân thủ quy định pháp luật.

• Tham gia hội thảo và sự kiện chuyên ngành: Tham gia các hội thảo, khóa đào tạo và sự kiện chuyên ngành giúp doanh nghiệp cập nhật thông tin mới nhất, trao đổi kinh nghiệm và học hỏi các giải pháp tối ưu từ các chuyên gia hàng đầu.

Kết Luận

Các quy định transfer pricing mới, trong bối cảnh hội nhập kinh tế toàn cầu và sự phát triển không ngừng của các doanh nghiệp, đang tạo ra cả cơ hội lẫn thách thức đối với doanh nghiệp SMEs tại Việt Nam. Mặc dù các quy định này đòi hỏi doanh nghiệp phải đầu tư vào hệ thống CNTT, đào tạo nhân sự và rà soát lại toàn bộ giao dịch liên kết, nhưng về lâu dài, chúng sẽ giúp nâng cao tính minh bạch, tối ưu hóa chi phí tài chính và tạo điều kiện thuận lợi cho doanh nghiệp tiếp cận nguồn vốn vay với lãi suất ưu đãi.

Theo nhận định của các chuyên gia, nếu doanh nghiệp SMEs chủ động ứng dụng công nghệ, hợp tác với các chuyên gia tư vấn và liên tục cập nhật hệ thống nội bộ, họ sẽ không chỉ đáp ứng được yêu cầu pháp lý mà còn biến thách thức thành cơ hội phát triển. Điều này sẽ góp phần quan trọng vào việc xây dựng một môi trường kinh doanh lành mạnh, cạnh tranh và bền vững, đồng thời tạo đà cho sự tăng trưởng kinh tế của Việt Nam.

Cuối cùng, việc tuân thủ các quy định transfer pricing không chỉ là nghĩa vụ pháp lý mà còn là cơ hội để doanh nghiệp SMEs cải thiện quản lý tài chính, tối ưu hóa chi phí thuế và nâng cao năng lực cạnh tranh trên thị trường. Doanh nghiệp cần nhận thức được giá trị của một hệ thống quản lý minh bạch, từ đó chủ động đầu tư và áp dụng các giải pháp hiện đại để phát triển mạnh mẽ trong thời gian tới.